Найзадай сөздің сүйрігі, найзағай жырдың жүйрігі, ақын, дауылпаз әнші, композитор әрі актер Иса Байзақовтың 125 жылдық мерейтойы Ертіс ауылында тойланды.
Салтанатты жиын Ертіс ауылындағы Иса ақынның ескерткішіне гүл шоқтарын қою рәсімімен басталды. Тағзым ету шарасына Павлодар облысының әкімі Асайын Байханов, ақынның ұрпақтары, еліміздің түкір-түкпірінен келген құрметті қонақтар, қоғам қайраткерлері, зиялы қауым өкілдері, халық қалаулылары, қаламгерлер, зерттеушілер, ақынның жерлестері мен өнерлі жастар қатысты.
Ақын ескерткішіне гүл шоқтарын қою рәсімінен кейін жиналған жұрт ақынның өмірі мен шығармашылығына арналған «Байзақов биігі», «Халықтың қасиетін жанмен ұққан» және «Дауылпаз» атты үш бірдей кітаптың тұсаукесеріне куә болды.
Іс-шара Иса Байзақовтың 125 жылдығына арналған құттықтау хаттарды оқумен басталды. Қазақстан Жоғарғы Сотының Төрағасы, Ертіс ауданының тумасы – Асламбек Мерғалиевтің құттықтауын Қазақстан Республикасының Жоғарғы сотының жергілікті өкілі Павлодар облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі алқа төрағасы – Мұрат Солтыбаев оқыды. Ал, Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаеваның Құттықтауын вице-министр Айзада Құрманова жеткізді.
Мәдени іс-шараның ерекше сәті – Иса ақынның домбырасының көшірмесі аудандық музейге табысталуы болды. Домбыраның табылуына Ертіс аудандық мәдениет бөлімінің басшысы Гүлдана Сәрсембинова мен Иса ақынның немере қарындасы Күләш Әбиеваның үлесі зор. Иса ақын 1942 жылы Ертіс ауданына ат басын тірегенде осы елді мекеннің азаматы Мүпти Ахметов пен бірнеше өнерпазды жанына ертіп, елді аралайды. Сапар соңында ақын Мүпти Ахметовтың өнеріне риза болып, өзінің домбырасын тарту еткен. Домбыраның түпнұсқасы Бұқар жырау атындағы әдебиет және өнер музейінде сақтаулы.
«Қарашы домбыраның еркесіне,
Исаның шығып алды желкесіне,
Домбыра – екі ішекті, тоғыз перне,
Арқаның кез болдың ғой серкесіне», – деп ақын өзі жыр төккендей, ескі де жаңа домбыраның үні сахнада қайта жаңғырып, айтыскер ақын Мизан Жұмалі Иса ақынға және жиналған қауымға жыртарту жасады.
Ақын арнауына көрсетілген қошемет кітаптардың тұсаукесеріне ұласты.
Ақынның өмірі мен шығармашылығына арналған «Байзақов биігі» кітабының авторлары – жазушы, филология ғылымдарының кандидаты, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері, Toraighyrov University профессоры Серік Елікбай мен филология ғылымдарының кандидаты, профессор Бақытгүл Қапасова.
«Байзақов биігі» кітабы Павлодар облысы әкімдігінің қолдауымен жарық көрді. Иса Байзақовтың өмірбаяны мен шығармашылығына арналған бұл еңбекте ақынның туындылары дәстүр мен жаңашылдық талаптарымен қайта сүзгіден өтті. Сонымен бірге бұған дейін жарық көргенімен, әлі де оқырмандар қолына көп түсе бермейтін шығармалары – поэмалары мен өлеңдері, ақын жайындағы естеліктер жинақталған.
Бұл кітаптың тұсауын Қазақстан Жазушылар ддағының мүшесі, «Құрмет» орденінің иегері Ғалымбек Жұматов, ақынның немересі Қырмызы Байзақова, Павлодар облысының Құрметті азаматы, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі, «Құрмет» орденінің иегері Ғалия Балтабай кесті.
«Халықтың қасиетін жанмен ұққан» жинағын Исаның жерлестері, ұлағатты ұстаздар, Үлгілі ауылының тұрғындары, апалы-сіңлі Зейнеп пен Тұрсын Әділханқыздары құрастырған. Кітап Ертіс ауданы әкімдігінің қолдауымен жарыққа шыққан.
Иса Байзақов туралы алғаш зерттеп, есімін халқымен қауыштырғандардың бірі – ақын, журналист, өлкетанушы Мүбәрак Жаманбалинов екені көпке мәлім. Ал одан кейін белгілі ақын Қабек Сағитов көп еңбек сіңірді. Қабек ақынның әкесі Сағит кезінде Исамен бірге көп жүрген және талай айтысқан адам екен. Қабек ақын сол әкесінен естігендерін жазып жүрсе керек, соңына көп тың дерек қалдырыпты.
Кітап төрт тараудан тұрады. Оған ақын туралы естеліктер, туыстары мен ұрпақтары, Үлгілінің дарынды тұлғалары туралы деректер жиналған. Үлгілінің Ұлы Жеңіске қосқан үлесі көрсетілген. Оның ішінде Исаның майдан жолындағы атқарған жұмыстары да бар. Иса Байзақов ел аралап, концерт қояды екен де одан түскен қаражатты майдандағы сарбаздардың керегіне жолдап, соғыс біткенше жалғастырып тұрған.
Жинаққа ақынның бірге өскен замандастары Сағымбай Жұматов, Шайқы Жомартов, Нүрке Оразалинов, Сейтет Бабашайықов, Қабек Сағитов, тарих ғылымдарының докторы Амангелді Құсайыновтың және тағы басқа авторлардың мақалалары енді.
Жаңа кітаптың тұсаукесерін Иса Байзақовтың немересі, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің профессоры Құралай Байзақова, Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Бахытжан Қанапиянов, Ертіс ауданының Құрметті азаматы Самат Мәненов өткізді.
Исаның ізін жалғастырған жас айтыскер ақын Мизан Жұмәлі «Дауылпаз» дастанын жазып, жеке кітап етіп шығарды. Шығармада автор ақынның өмірбаяны, шығармашылығы және ақын өмір сүрген кезең, шығармашылық ортасы, өлмес мұрасы хақында баяндайды. Аталған кітапқа айтыскер ақын, еңбек ардагері Хамза Зейнешев, Ахат Имантайұлы Жақсыбаевтың жары Клара Әубәкірова, ақын, Қазақстан Жазушылар лдағының басқарма хатшысы, «Қазақ әдебиеті» газетінің Бас редакторы Бауыржан Жақып қанат қақтырды.
***
Иса Байзақовтай дарабоз ақынның өнері – бүгінгі ұрпаққа мұра, өшпес өнеге. Мерейтойлық салтанатты жиын Ертіс алқабындағы этно-ауылда жалғасты. Бас сахна төрінде Павлодар облысының әкімі Асайын Байханов Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің төрағасы Ерлан Қошановтың Иса Байзақовтың 125 жылдығына арналған құттықтау хатын оқыды және өз атынан жерлестерді құттықтады.
Этноауылдағы бас сахнада Иса Байзақов атындағы облыстық филармонияның өнерпаздары ән шырқап, күй күмбірлетті.
Халықаралық «Ертіс аяында» ақындар айтысының финалы өтті. Айтыс қорытындысында Бас бәйгені Аспанбек Шұғатай (Павлодар) еншілеп, автокөлік мінді. 1-орын Дидар Қамиға (Қарағанды) бұйырды. 2-орынды Рауан Қайдар (Павлодар) еншіледі. 3-орындарға Серік Қуанған (Өскемен), Талғат Мықи (БҚО), Хавдолла Бейісхан (Монғолия), Асылбек Маратов (Қырғызстан) ие болды. Арнайы жүлде Қазірет Бердіханға (Алматы) табысталды.
Айтыстан кейін жиналған жұотшылық қазақ эстрадасының жарқын жұлдыздары – Тоқтар мен Бейбіттің, Шахаризат Сейдахмет, Берік Бірлік сынды танымал әншілердің өнеріне куә болды.
Этноауылда көкпар мен қазақ күресінен турнир ұйымдастырылды. Аламан бәйге мен тоқ бәйге жеңімпаздарына да автокөлік кілті табысталды.
Қазақтың ұлы жазушысы Мұхтар Әуезов бір сөзінде: «Мен Исамен бір дәуірде өмір сүргенімді мақтан етемін. Мұның ісі арқылы қазақ сахнасына бір үлгілі жаңалық кірді» деген. Иә, қазақтың ақындығы мен актерлік, әншілігі мен композиторлығы секілді сан өнерін бойына сіңірген теңдессіз дара талант иесі туралы таңдана, тамсана айтқандар көп…
Өз заманында Исамен бетпе-бет келетін ақын болмаған. Осының бәрін көзімен көрген Ғарифолла Құрманғалиев: «Әміредей әнші, Исадай ақын жоқ» деп кесіп айтқан.
Сарыарқаның самал желімен жарысып, өнердің желмаясын желдірткен, ән-жырдың пырағын ауыздықтап, шынайылық пен шындықтың кестесін тоқып, желдірмесімен халықтың жүрегін баураған сахна тарланы Иса Байзақов – қазақ өнерінің биік мұнарасы. Сол мұнарадан менмұндалаған оның өнер жұлдызы ешқашан сөнбек емес.
