Осы күнгілер «Істеген ісі тай жарыстың шамасы болса да, Құлагердің бәйгесінен дәме етіп», кандидат боп тіркеліп, «судан өткенше» уәдені үйіп-төгеді де, соңынан депутат атанып, артынша ізім-қайым кетеді. Халық «сүймеген жігітке тұрмысқа шыққан қыздай» амалсыз өз бетінше қала береді…
Осы күні депутат болу – оңай, депутат екеніңді таныту – қиын! Депутаттыққа Кандидат қандай Тұлға болуы керек? Мына әңгімені оқыңыздаршы.
***
1950 жылдың ақпан айында мені (Бөпежан Аяпбергеновті, Қаныш ағаның көмекшісі – А.Ә.) Қаныш ағай шақырды. Ағай Қарағанды облысының ауылдық округінен Қазақ КСР Жоғарғы кеңесіне депутаттыққа кандидат болып ұсынылған екен…
– Жезқазғанға бару керек, – деді ағай…
Сол күні түнде аудан орталығында кездесу өткізгеннен кейін Жезқазғанға жүріп кеттік.
Қырқыншы жылдар басында филиал жанынан геология институты ашылмақ болғанда, Қазақстан Үкіметі мен филиал басшылары соның директорлығына Қарсақбай геологиялық барлау бөлімінің бастығы Қаныш Сәтбаевты лайықты көріп, шақырған екен. Жаңа міндетті атқару үшін 1941 жылдың жазында Алматыға көшіп кеткен. Жезқазған комбинаты мен қала құрылысына әуелі геология институтының директоры, соңынан филиалдың басшысы ретінде керек-жарақты жоғарыдан ұйымдастыртып, ықпал жасап отырған. Рас, марганец кенін өндіріп, оны Орал зауыттарына жедел жөнелтуді ұйымдастыру үшін 1942 жылдың қысында арнайы комиссиямен бір келген. Онда Үкімет алдындағы үлкен міндетті атқарудан басқа жаққа бұрылмай, бір бағытта ғана жұмыс істеп, кері қайтқан. Енді, міне, жергілікті халықтың Қанышты сонау 1941 жылдан ортаға алып тұрғаны осы.
Вокзал басы қаптаған халық – Жезқазғанның дүниеге келуіне, мыңдаған халықтың жұмыс алып, бала-шағасын асырап, жетілдіруіне, оқуына мұрындық болған адам енді депутаттыққа кандидат ретінде кездесуге келе жатса, ол халық оны қарсы алуға қалай жиналмасын!
Кездесу Жезқазған қаласының жаңа театрында өтті. Қалалық кеңес төрағасы жиынды ашты. Содан кейін залда иін тірескен халықтың бірі трибунаға рұқсатпен шығып, бірі рұқсатсыз шығып сөйлеп жатты:
– Жерге итіміз, сығарға битіміз болмай, қырылғалы жатқан ауылымызды көлік жіберіп, Қарсақбайға көшіріп алдырғансың!
– Баспана бергенсің!
– Жұмыс бергенсің!
– Балаларымызды оқытып, адам қылғансың!
– Ата-бабамыздың әдетінде жоқ жұмыстардың тұтқасын ұстатып, өремізді асырғансың..!
Әрине, ең соңынан сөз депутаттыққа кандидаттың өзіне тиді. Оны жұрт сілтідей тынып тұрып тыңдады. Соңынан халық ағайды қоршап алып, сыртқа шығармай қойды. Бәрінің де ағайды өз үйінің төрінде көргісі келеді…
Қаныш ағай 1946-1954, 1958-1964 жылдарда КСРО Жоғарғы Кеңесінің, 1947-1959 жылдары Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты болды. Осынау халық қызметшісі дәрежесіне ие болу үшін және әуелі сайлаушыларымен кездесуге, соңынан депутат ретінде сайлаушыларына тыңдырған істері жөнінде есеп беруге қаншама сапар шекті деңіз! Мұның өзі де Қаныш ағайды мүлде басқа қырынан көрсететін, жұртқа қарапайым қазақтығы мен парасатын танытатын сапарлар болған…
Қалмұқан ИСАБАЕВ,
«Қаныш ағай осындай еді…» жинағынан.
